Beroepsziekte nummer 1!

Je hoort het op het moment overal in de media, diverse organisaties maken zich zorgen over het groeiende aantal mensen met burn-out klachten. Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van TNO en CBS blijkt dat 1 op de 6 werknemers (dit komt neer op meer dan een miljoen Nederlanders per jaar) kampt met burn-out klachten. Hiermee is stress op de werkvloer beroepsziekte nummer 1 in Nederland. Eén werknemer met een burn-out kost een werkgever gemiddeld zo’n € 60.000,-. Het is dus belangrijk om werkstress en burn-out op de werkplek te voorkomen. Helaas is het onderwerp burn-out bij veel bedrijven nog steeds onvoldoende bespreekbaar.

Hoe ontstaat een burn-out?
Aan een burn-out gaat een lange periode van overbelasting en stress vooraf. Een werknemer is moe en overbelast, en in plaats van de balans tussen spanning en ontspanning in evenwicht te houden, blijft hij maar doorgaan en negeert hij de stresssignalen. ’s Nachts ligt hij te piekeren, ’s ochtends is hij doodmoe en hij heeft moeite om zich op zijn werk te concentreren. Hij gaat steeds maar weer over zijn grenzen heen. Wanneer je werknemer zich niet goed kan herstellen van stressklachten, kan de overspannenheid overgaan in een burn-out. Je werknemer kan helemaal niets meer en is fysiek en mentaal helemaal opgebrand.

Klachten van een burn-out ontwikkelen zich geleidelijk. Op een gegeven moment is de belastbaarheid van de werknemer niet meer voldoende om aan zijn taakeisen te voldoen. Deze belastbaarheid staat onder invloed van de eigen gezondheid en gebeurtenissen die extra energie vragen. Er is een verstoorde balans tussen werk en privé ontstaan.

Wie krijgt een burn-out?
Iedereen kan een burn-out krijgen! Óf iemand een burn-out krijgt hang niet alleen van de situatie af, maar ook van hoe iemand tegen de situatie aankijkt en hoe diegene ermee omgaat. Iedereen reageert anders op stress. Wel zijn sommige mensen gevoeliger voor het ontwikkelen van een burn-out.

Mensen met de volgende persoonlijkheidskenmerken hebben een vergrote kans op stress en een burn-out:
- zich moeilijk kunnen uiten / een binnenvetter zijn
- moeite hebben met om hulp vragen / het allemaal zelf willen doen
- moeite met ‘nee’ zeggen / altijd voor anderen klaar willen staan
- perfectionisme / het is nooit goed genoeg
- een laag zelfbeeld hebben / geen zelfvertrouwen
- een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben

Ook lijkt werken in de zorg, het onderwijs of in de zakelijke dienstverlening een verhoogd risico te vormen bij het ontwikkelen van een burn-out. Daarnaast is de bedrijfscultuur een bepalende factor.

Wat zijn de signalen/klachten van een burn-out?
Het ziekteverloop en de klachten bij een burn-out verschillen per persoon. Een zeer belangrijk symptoom van een burn-out is dat je fysiek en mentaal zo uitgeput bent dat je het niet meer op kunt brengen om naar je werk te gaan en zelfs de meest eenvoudige taken zijn al teveel moeite. Daarnaast heb je bij een burn-out al minstens 6 maanden last van 3 of meer van de volgende spanningsklachten:

- fysieke moeheid / een uitgeput gevoel
- mentale moeheid / concentratieproblemen / vergeetachtigheid
- slaapproblemen
- prikkelbaar zijn
- snel overprikkelt zijn
- emotionele reacties / snel kunnen huilen
- piekeren
- met tegenzin naar je werk gaan
- cynisme
- niet meer kunnen genieten van dingen
- verminderde weerstand
- verandering in eetlust / eetstoornissen

Naast mentale klachten kun je ook fysieke klachten krijgen, zoals:
- hoofdpijn
- duizeligheid
- pijn op de borst
- hartkloppingen
- maagklachten / buikpijn

Hoe kun je een burn-out bij een werknemer herkennen?
De meeste mensen hebben het zelf niet door dat ze (te) veel stress hebben. Ze zitten al te diep in de situatie, waardoor ze niet meer in staat zijn de signalen te herkennen. Pas wanneer ze in een burn-out terechtkomen, worden ze zich ervan bewust en dan is het al te laat.

Als collega of werkgever kun je helpen de signalen te herkennen. De volgende tekenen kunnen een aanwijzing voor overspanning zijn:
- prikkelbaar / snel geïrriteerd zijn / extra gespannen
- vaak pauzes overslaan / op de werkplek lunchen
- steeds vaker overwerken
- sneller en vaker fouten maken
- het overzicht kwijtraken
- minder vrolijk zijn dan normaal
- veel klagen / negatief zijn / cynisch over het werk
- minder / geen interesse hebben in het werk
- lagere productiviteit
- veel moeite met veranderingen
- meldt zich vaker ziek

Hoe kunnen we een burn-out voorkomen?
Het voorkomen van een burn-out is lastig. Het overgrote merendeel van mensen met een burn-out, inclusief hun omgeving, zagen deze niet aankomen. Maar als de beginnende symptomen op tijd worden herkend kan een burn-out wellicht worden voorkomen. Het is dus enorm belangrijk om extra alert te zijn op signalen van een mogelijke burn-out bij een werknemer. Praten over psychische klachten en werkstress kan er aan bijdragen om de signalen op tijd te herkennen en ergere klachten te voorkomen. Dat is gunstig voor werkgever én werknemer.

Preventieve maatregelen die een onderneming zou kunnen nemen zijn:
- Ontwikkel een HR-beleid om stress tegen te gaan. Als er een beleid is, is dat dan meer dan een papieren tijger?
- Inventariseer waar de werkdruk en werkstress het hoogst is en beperk op die plekken de werkdruk.
- Zorg ervoor dat werknemers en leidinggevenden sneller stress gerelateerde klachten herkennen.
- Ongewenst gedrag levert ook stress op. Bevorder dat werknemers in een veilige omgeving kunnen werken. Zorg voor een luisterend oor en een vertrouwenspersoon.
- Bespreek en bevorder de werksfeer als dat nodig is.
- Vraag de werknemers naar hun oplossingen voor werkstress en wat jij als werkgever kan doen?
- Investeer in betrokkenheid en plezier.
- Bewaak de werktijden.
- Informeer de werknemers over het belang van een gezonde leefstijl.
- Bevorder een goede werk-privé balans.
- Geef de werknemers voldoende eigen regie.
- Communiceer met de werknemers!

Wat zijn risicofactoren voor het optreden van werkgebonden oververmoeidheid?
Werkstress bij werknemers kan ontstaan door:
- Te weinig autonomie op het werk. De controle die een werknemer heeft over zijn taken en/of het vermogen om invloed te hebben op de aanwezige stressoren.
- Te hoge taakeisen, hoge tijdsdruk, hoog werktempo, moeilijk en mentaal inspannend werk.
- Slachtoffer van ongewenst gedrag, zoals intimidatie, negeren, pesten.
- Hoge inspanning (tijdsdruk, fysieke inspanning, taak interrupties) gepaard met een lage beloning (financiële beloning, waardering, baanzekerheid, ontwikkelingsmogelijkheden).
- Slechte band met collega’s en/of leidinggevende.
Wat kun je doen als je collega / werknemer een burn-out heeft?

Zodra je aanwijzingen voor overspanning bij een collega / werknemer hebt waargenomen, is het cruciaal om in actie te komen. Bijvoorbeeld:
- Ga een open gesprek aan en bespreek de signalen met de collega / werknemer. Doe dit niet binnen de werkomgeving, maar nodig bijvoorbeeld de collega / werknemer uit voor een wandeling.
- Toon interesse in de collega / werknemer door te vragen hoe het gaat, zowel op het werk als privé.
- Moedig de collega / werknemer aan om hulp te zoeken.
- Informeer of de collega / werknemer hulp nodig heeft en hoe hij dat voor zich ziet.
- Pas de werkzaamheden van de werknemer aan en ga daarbij uit van wat de werknemer nog wel kan doen.
- Kijk ook naar lange termijnacties, zoals het aanbieden van coaching of een andere meer passende functie.
- Geef de werknemer het gevoel dat je hem serieus neemt.

Hoe lang duurt het herstel van een burn-out?
Je kan goed herstellen van een burn-out, maar dit verloopt niet voor iedereen even snel. Herstellen van een burn-out duurt minimaal zo’n 12 tot 15 weken, maar kan net zo goed zo’n 2 jaar duren. En dat is helemaal niet erg!

Om goed te kunnen herstellen van een burn-out zijn de volgende punten van belang:
- Een actieve aanpak is nodig om goed te kunnen herstellen van een burn-out.
- Je moet leren om op een andere manier met spanning om te gaan.
- Vaak is professionele hulp nodig in de vorm van coaching of een psycholoog.
- Zoek tijdig hulp, anders kunnen stressklachten verergeren.